|
| |
สภาพแวดล้อมที่ผิดปกติ หรือสารเคมีบางชนิดอาจทำให้พืชแสดงอาการเป็นโรคได้เช่นเดียวกับเชื้อโรค แต่ที่ต่างกันคือโรคที่เกิดจากสาเหตุไร้ชีวิตเหล่านี้จะไม่แพร่ระบาดและมักพบในเฉพาะบางพื้นที่ หรือเฉพาะบางเวลาเท่านั้น สาเหตุสำคัญที่อาจทำให้พืชแสดงอาการผิดปกติ ได้แก่
1. อุณหภูมิสูง หรือต่ำกว่าปกติ
2. ความชื้นในดินมากหรือน้อยกว่าปกติ
3. แสง ความเข้มมากหรือน้อยเกินไปหรือระยะเวลาได้รับแสงสั้นหรือนานเกินไป
4. ปริมาณออกซิเจน หรือคาร์บอนไดออกไซด์น้อยกว่าปกติ
5. ความไม่สมดุลย์ของธาตุอาหารในดิน
6. สภาพดินเค็ม
7. สภาพความเป็นกรด-ด่าง (pH) ของดินไม่เหมาะสม
8. มลพิษในสภาพแวดล้อม
9. สารเคมีที่ใช้ทางการเกษตร
10. ความผิดปกติทางพันธุกรรม
ในจำนวนสาเหตุทั้งหมดนี้ สภาพความไม่สมดุลย์ของธาตุอาหารในดินนับเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยที่สุด แต่สามารถแก้ไขได้หากได้รับการวินิจฉัยหาสาเหตุอย่างถูกต้อง สำหรับปัญหาอื่น เช่น ดินเค็ม หรือมลพิษในสภาพแวดล้อมนั้น โดยทั่วไปจะแก้ไขได้ค่อนข้างยาก เพราะมักเป็นปัญหาของพื้นที่โดยรวม หรือเป็นปัญหาที่เกิดจากผลกระทบทางด้านอื่น ตัวอย่างเช่น ปัญหาดินเค็มที่เกิดจากการทำนาเกลือในพื้นที่ใกล้เคียง หรือปัญหามลพิษที่เกิดจากโรงงาน หรือรถยนต์ ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องมาจากความเจริญทางด้านอุตสาหกรรมของประเทศ และการขยายตัวของพื้นที่เมือง
สาเหตุของโรคที่เกิดจากความไม่สมดุลย์ของธาตุอาหารในดินอาจแบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ
1. การขาดธาตุอาหาร (Nutrient deficiency) ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ 2 กรณี คือ (1) ในดินมีธาตุอาหารไม่เพียงพอ หรือ (2) ธาตุอาหารอยู่ในสภาพที่พืชไม่อาจนำไปใช้ประโยชน์ได้ กรณีแรกมักเกิดในสภาพที่มีการชะล้างสูง หรือเป็นชนิดดินที่มีความสมบูรณ์ต่ำ เช่นดินทราย หรือมีการใช้ที่ดินโดยขาดการบำรุงรักษา ดินลักษณะนี้มักขาดธาตุไนโตรเจน, ฟอสฟอรัส, โมลิบดินัม, โบรอน และแมกนีเซียม กรณีหลังมักเกิดจากการที่ธาตุอาหารอยู่ในสภาพที่ไม่ละลายน้ำหรือเกิดจากการที่ดินมี pH สูง หรือต่ำเกินไป ตัวอย่างเช่นการขาดธาตุเหล็ก, สังกะสี หรือโบรอน ในดินด่างหรือดินที่ให้ปูนขาวมากเกินไป หรือการขาดธาตุโมลิบดินัมในดินทรายที่มี pH ค่อนข้างต่ำ
2. การมีธาตุอาหารมากเกินไปจนเป็นพิษ (Nutrient toxicity) ในดินเค็มหรือดินกรดมักพบปัญหาความเป็นพิษจากการมีธาตุบางอย่างมากเกินไป ตัวอย่างเช่น ดินเค็มจะมีปริมาณของโซเดียม และคลอไรด์สูงมากจนทำให้รากพืชดูดธาตุอาหารอย่างอื่นได้น้อยลง ส่งผลให้การเจริญของพืชลดลงและแคระแกรน ในดินกรด อลูมิเนียมและมังกานีส สามารถละลายออกมาได้ในปริมาณที่สูง จนอาจถึงระดับที่เป็นพิษต่อพืช สภาพดินเค็มหรือดินเป็นกรดนั้น นอกจากจะเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติแล้ว ยังอาจเกิดขึ้นเนื่องจากการใช้พื้นที่อย่างผิดวิธี เช่นการนำน้ำใต้ดินมาใช้ การตัดไม้ทำลายป่า หรือการใช้ปุ๋ยที่มีคลอไรด์เป็นองค์ประกอบจะทำให้ดินเค็มเร็วขึ้น การใช้ปุ๋ยไนโตรเจนในรูป ammonium sulfate จะทำให้ดินเป็นกรดมากขึ้น
ความเป็นพิษของธาตุอาหารนั้นอาจเกิดขึ้นโดยตรงจากการใช้ปุ๋ยอัตราสูงเกินไป หรือให้ใกล้รากพืชมากเกินไป การให้ธาตุอาหารในกลุ่ม trace element ซึ่งเป็นธาตุที่พืชต้องการเพียงเล็กน้อย มักเกิดปัญหาความเป็นพิษเนื่องจากใช้ความเข้มข้นสูงกว่าที่พืชจะทนได้
ในบทปฏิบัติการนี้จะเน้นเฉพาะปัญหาที่เกิดจากการขาดธาตุอาหารในดิน เนื่องจากเป็นปัญหาที่พบเห็นบ่อยในการผลิตพืช
โรคพืชที่เกิดจากการขาดธาตุอาหารในดิน
พืชต้องการธาตุอาหารทั้งหมด 16 ชนิด ในจำนวนนี้ 3 ชนิด คือ ออกซิเจน, ไฮโดรเจน และคาร์บอน พืชได้รับจากอากาศ ที่เหลืออีก 13 ชนิดได้จากดิน คือ ไนโตรเจน, ฟอสฟอรัส, โปแตสเซียม, ซัลเฟอร์, แคลเซียม, แมกนีเซียม, เหล็ก, มังกานีส, ทองแดง, สังกะสี, โบรอน, โมลิบดีนัม และคลอรีน จาก 13 ชนิดนี้ 6 ชนิดแรก เป็นธาตุที่พืชต้องใช้ในปริมาณมาก จึงจัดเป็นกลุ่ม macro หรือ major nutrients ส่วนที่เหลือพืชต้องการในปริมาณเล็กน้อยจึงจัดเป็นกลุ่ม trace หรือ minor elements การที่พืชจะเจริญได้เป็นปกตินั้นจำเป็นจะต้องมีธาตุอาหารทั้ง 16 ชนิด อยู่ในระดับที่เหมาะสม การขาดหรือมีธาตุใดธาตุหนึ่งมากเกินไปจะทำให้พืชเกิดความผิดปกติขึ้นได้
ลักษณะสำคัญของอาการที่เกิดจากการขาดธาตุอาหารในดิน
1. อาการมักจำกัดอยู่กับเฉพาะใบที่มีช่วงอายุใกล้เคียงกัน เช่น ใบส่วนยอด, กลางลำต้น หรือเฉพาะใบล่าง
2. อาการที่เกิดมีลักษณะสมมาตย์ คือเหมือนกันทั้งใบซีกซ้ายและขวา และมักเกิดรอบ ๆ เส้นใบ
3. พัฒนาการของอาการ เช่น การเปลี่ยนสีของใบจะเป็นไปอย่างช้า ๆ
4. ในกรณีของอาการใบด่าง ขอบเขตของรอยด่างจะไม่ชัดเจนซึ่งจะต่างจากอาการด่างจาก ไวรัส หรือพิษจากสารเคมีที่มักเห็นขอบเขตของรอยด่างชัดเจน
5. ในกรณีที่มีการตายของเนื้อเยื่อ รูปร่างของแผลมักจะไม่เป็นเหลี่ยม อาการแผ | | โดย: [0 3] ( IP ) |  |
      |
|
|
